Ghostface se vratio 25 godina nakon originalnog “Vriska” i njegov nož je ponovno naoštren za postmoderni “slasherski” horor, “murder mystery” triler i satirički humor.
Novi, peti film iz serijala, naslovljen jednostavno “Scream” umjesto “Scream 5” ili “5cream”, pokazuje kako u legendarnoj, najmetafilmskijoj i najfilmofilskijoj hororskoj franšizi Wesa Cravena još ima života i da njezina oštrica nije nimalo otupjela.
Već uvodna scena, temelj svakog filma iz serijala, naslućuje da će peti “Vrisak” biti dobar i oštar, odnosno da je u sigurnim rukama novih redatelja Matta Bettinelli-Olpina i Tylera Gilletta (“Spremni ili ne”). Sad već znate kako to otprilike ide: telefonski poziv, igra pogađanja horora na život i smrt, krivi odgovor i umireš kao u filmu strave, od noža ubojice s druge strane žice (u akcijskom odgovoru na “Scream” bi vjerojatno eksplodirao ili bio napucan). I… krećemo.
Djevojka sama kod kuće, Tara Carpenter (Jenna Ortega). Fiksni telefon zvoni. Cura se javlja nepoznatom pozivatelju nama poznatog glasa, “obožavatelju filmova strave i noževa”. Kratka ćakula i eto nas na filmovima. Pozivatelj zna da Tara voli filmove. “Mnogi vole filmove”, kaže Tara, “… ali ti voliš filmove strave“, nadoveže se glas na telefonu.
Iduće, ikoničko pitanje “Vriska” je neminovno: koji ti je najdraži horor? Tara ne bira klasične hororske “slashere”, “Halloween” njezina prezimenjaka Carpentera ili Cravenovu “Stravu u Ulici brijestova”, već “Babadooka”, predstavnika trendovskog “elevated” ili uzvišenog horora (može “rafiniranog”, kako prevode u filmu).
“Što je ‘elevated’ horor”, pita pozivatelj i kad mu Tara objasni da su to hororci fokusirani na dramske elemente radije nego krvave i “bu” scene, on “elitističke”, pretenciozne filmove strave otpiše riječima “zvuči dosadno” i postavi protupitanje: jesi li gledala “Ubod”?.
Dakle, praktički je pita je li gledala “Vrisak”. Jer, sjetimo se, “Stab” je zapravo “Scream” u ovom “horor unutar horora” svemiru, “slasher” koji se vrtio u kinu u fascinantnoj uvodnoj “meta” sceni “Vriska 2”, još uvijek nenadmašnoj u serijalu i izvan njega. Ubojica inzistira na pitanjima vezanima za “Ubod”, a Tara kumi da je pita o njoj poznatijim filmovima, “elevated” hororima kao što su “It Follows”, “Hereditary” i “The VVitch”… Neće ići, samo “slasheri” i “Noć vještica”, a ne “Vještica”.
Da je Casey (Drew Barrymore) imala mobitel 1996., možda bi stigla “izguglati” pitanje koje nije znala, što radi Tara u još jednom jako zgodnom modernom detalju, ali svejedno ne uspijeva stopostotno točno odgovoriti i ubojica Ghostface lica je napada i ubada u scenama snažnih vizualnih i zvučnih efekata (npr. nož kroz dlan ruke) koje nanovo potvrđuju da naslov “Stab” nije odabran tek tako, a i da “slasherski” horori mogu biti kraljevski filmovi strave kad su kvalitetni i pametni.
Novi “Scream” je naslijedio satiričku i analitičku inteligenciju prethodnika i ubada horore i Hollywood tamo gdje ih najviše boli. Satira na račun “elevated” horora je smislena kao što se “Vrisak 4” dotaknuo tadašnjih (2011.) trendova u žanru poput pornografske torture tipa “Slagalica strave” i lažnih dokumentaraca a la “Paranormalno”.
“Jordan Peele je zakon”, izjavi jedan lik u novom “Screamu” refrirajući se na čovjeka koji je dobio Oscara za rafinirani društveno-politički horor “Bježi!” i snimio “Mi”, ali jesu li se fanovi horora vratili ijednom od tih filmova (“torture porn”, “found footage”, “elevated”) s jednakom ljubavlju kao što se vraćaju “slasherima” i prvim “Vriskovima”, ma koliko god dobri bili? Možda, ali rijetko.
Ljubav prema “old school” primjercima žanra se osjeća u filmu koji se (samo)ironično dotiče i aktualnih tokova unutar kinematografije, od gledanja horora na Netflixu preko mobitela (“dobar alibi” da nisi ubojica ako to radiš u trenutku nečije smrti) do toksičnih fanova na internetskim forumuma i resetiranja starih franšiza u “remake/reboot-sequel” stilu (“requel”).
Ovo zadnje je temelj petog “Screama”, njegova polazna točka, čak i više od “slasher. vs elevated” horor dueliranja (spominje se i “Halloween” i Jason/”Friday The 13th”, ali i “Psiho” u kontekstu tuš-scene). Takozvani “requeli”, filmovi koji imaju resetirajuću i nastavljajuću “povratnik-nasljednik” ulogu spram klasika čije ime nose, trenutno su dominantni trend u Hollywoodu.
Na to pažnju skreće Mindy (Jasmin Savoy Brown), nećakinja filmofila Randyja, nabrajajući recentne “Ratove zvijezda”, “Terminatora”, “Jurski svijet”, “Istjerivače duhova”… i “Noć vještica” kao hororskog predstavnika te vrste, s time da je mogla spomenuti i “Candymana”. Sve su to filmovi koji pričaju novu-staru priču s novim karakterima i nekim starim koje vraćaju kako bi se nasljedstvo prethodnika ispoštovalo i oni odigrali mentorsku ulogu, predali štafetu nasljednicima.
I u ovom slučaju to znači da “svi putovi vode k originalu” (motiv ubojice opet seže u prošlost i ima veze s obiteljskim tajnama), da su u fokusu novi likovi poput Tarine sestre Sam i njezina dečka Richieja (Melissa Barrera, Jack Quaid), sina lokalne šerifice Wesa (Dylan Minnette) itd., ali i da se mogu vratiti veterani poput Sidney (Neve Campbell), te sa sobom donijeti emotivnu prtljagu i melankolično pretresti zajedničku povijest ispred i iza kamere (David Arquette i Courtney Cox kao Dewey i Gale).
Budući da je i sam takav film, “requel”, “Scream” inteligentno podbada i sebe, tj. svoju egzistenciju, slično novom “Matrixu”, dok istovremeno oblikuje nastavak kakav fanovi priželjkuju i ispisuje krvavo ljubavno pismo Cravenu. Završnica se odvija na tulumu gotovo preslikanom iz prvog filma i dvoznačno upriličenom “za Wesa”. Craven je umro, ali duh (njegova) “Vriska” nastavlja živjeti u filmu posvete, snimljenom za njega. “For Wes”.
(www.jabuka.tv)
